Η σχέση των πολιτών και των νέων με το κράτος ως απαρχή προβλημάτων

Η ελληνική κοινωνία έχει μια διττή, ξεκάθαρα αντιφατική σχέση με το κράτος: απαιτεί την "σωστή" του λειτουργία όταν είναι να ωφεληθεί από αυτό και, ταυτόχρονα, αδιαφορεί και προσπαθεί να ξεφύγει με κάθε μέσον όταν έχει κάποια ανταποδοτική υποχρέωση προς αυτό. Αυτή είναι μια καθαρά μικρόνοα ωφελιμιστική αντίληψη περί της οργανωμένης κοινωνίας, ειδικά μάλιστα όταν το κράτος έχει έναν σημαντικό ρόλο, όπως στην ελληνική περίπτωση.

Ζητάμε τακτικά και έντονα να μας αυξήσει τα επιδόματα και τους μισθούς, να αναδιανείμει με δίκαιο τρόπο τον εθνικό πλούτο, να εξασφαλίσει την ευημερία όλων. Ζητάμε άλλοτε να δώσει στην επιχειρηματικότητα την ευκαιρία να αναπτυχθεί και να καταστεί ανταγωνιστική στην εσωτερική και στην παγκόσμια αγορά. Επιθυμούμε να ορθώσει το διεθνές του ανάστημα και να πρωταγωνιστεί στις παγκόσμιες εξελίξεις. Άλλες επιθυμιές νοούνται αριστερές, οπότε και κατά την κοινή αντίληψη ωφελούν τους περισσότερους, άλλες πάλι δεξιότερες, οπότε και συμβαδίζουν με τα συμφέροντα της κεφαλιοκρατικής μειονότητας της χώρας, σύμφωνα πάλι με την κοινή αντίληψη. Γενικά, πάντως, έχουμε οι περισσότεροι αρκετές απαιτήσεις από το κράτος.

Από την άλλη, τι συμβαίνει όταν έρχεται η στίγμη που πρέπει εμείς οι πολίτες να ανταποδώσουμε ο καθένας προσωπικά στο κράτος οτι μας αναλογεί για την εύρυθμη λειτουργία της πολιτείας; Δηλώνουμε όσα λιγότερα μπορούμε για να αποφύγουμε την εφορία, αδιαφορούμε για την κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος σε μη παραγωγικές, παρασιτικές δημόσιες υπηρεσίες, συνηθίσαμε την κατάντια και την ασχήμια του δημόσιου χώρου. Και αυτά γιατί, πρώτον, δεν υπάρχει άμεσο ατομικό κόστος (λίγες οι εξαιρέσεις) και δεύτερον επειδή αγνοούμε την σημασία της ατομικής συνεισφοράς του καθενός στην ευρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, του κράτους, της πολιτείας. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει συλλογική συνείδηση. Δεν νιώθουμε μέσα μας οτι ανήκουμε ενεργά σε μια ευρύτερη ομάδα ( δεν αναφέρομαι στην "εθνικη" ταυτότητα). επιπλέον, είμαστε ημιμαθείς.

Αδιαφορούμε για την ποιότητα του δημόσιου χώρου επειδή αγνοούμε την σημασία που έχει και την επίδρασή του στην ποιότητα της καθημερινής μας ζωής. Αν όχι ημιμαθείς, τουλάχιστον αγνοούμε τους στοιχειώδεις κανόνες λογικής. Γιατί πως αλλιώς θα δεχόμαστε την πληθώρα αυθαίρετων κτισμάτων, αν σκεφτόμασταν τα μεγάλα μειονεκτήματα της πρακτικής αυτής: αχανή δίκτυα υποδομών για τις βασικές ανάγκες (νερό, ηλεκτρισμός, αποχέτευση), κατασκευή δρόμων με ελάχιστη χρησιμότητα και ανταπόδοση στο ευρύ κοινό, επιπλέον ρύπανση από τα αυτοκίνητα λόγω των χιλιόμετρων που απαιτούνται για την προσπέλαση των απομακρυσμένων, συνήθως, κτισμάτων, καταστροφή του φυσικού πλούτου και των φυσικών πρώτων υλών (ας μην αναφερθώ στα δάση), ο εκβιασμός της εκτατικής διάχυσης των πόλεών μας επ' άπειρον.

Η λογική υποδεικνύει, επίσης, πως μιας και έχουμε αποφασίσει να φορολογούμε ως κράτος τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, τότε θα ήταν λογικό να εξσφαλίσουμε την ορθή διαχείριση των χρημάτων αυτών. Και όμως, μας απασχολεί λίγο. Όπως και η μειωμένη παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα. Προσωπικά δεν έχω ακούσει κάποια διαδήλωση να έχει αυτές τις διεκδικήσεις ούτε ανάλογα συνθήματα και πανό. Εξαίρεση οι γενικότητες περι "διαφθοράς".

Οι νέοι (μαθητές, φοιτητες και εργαζόμενοι), για να διακαιολογήσω τον τίτλο, θεωρούν λογικό να "τραυματίζεται" ο δημόσιος χώρος σε πορείες και διαδηλώσεις. Αδιαφορούν όμως για την αποκατάσταση του και για την μονίμως "τραυματισμένη" του κατάσταση: δεν βρίσκεται πουθενά στα αιτήματά τους κάτι σχετικό! Τα αίτηματα αφήνουν εκτός προβλήματα όπως είναι η εκτεταμένη φοροδιαφυγή, ο οκνηρός δημόσιος τομεάς, ο αντιαισθητικός δημόσιος χώρος.

Αντίθετα η αυτιστική επανάληψη εδω και δεκαετίες (συχνά χωρίς κάποιον συγκεκριμένο λόγο, αλλά επειδή "κολλάει" στις πορείες) του "μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι", ήδη από τις σχολικές πορείες, δείχνει κάτι αρνητικό για το σύνολο των διαμαρτυρομένων. Μαζί με την θεματική μονομέρεια των αριστερών διεκδικήσεων, την ρηχή προτροπή της αύξησης των δαπανών για την παιδεία στο 5% του ΑΕΠ του μεσαίου χώρου, την απουσία νέων, γόνιμων αιτημάτων από την πλειοψηφεία, υποδηλώνει το σαθρό ιδεολογικό υπόβαθρο των αγώνων της λεγόμενης νεολαίας.

Η απουσία καινοτόμου πολιτικού ακτιβισμού αποτελεί έναν σημαντικό λόγο αποτυχίας της μετάδοσης των ιδεών τόσο στην πολιτκή ηγεσία (στην οποία στοχεύει η διαμαρτυρία) όσο και στην κοινωνία. Πιθανώς ένας τρόπος δράσης καινοτόμος, όπως της Greenpeace, έντονα συμβολικός και έξυπνα σατιρικός να αλλάξει και τον τρόπο κάλυψης της διαμαρτυρίας από τα ΜΜΕ (μιας και πλέον μπορεί να προσελκύσει τηλεθεατές) αλλά και να προκαλέσει μαζικότερη συμμετοχή. Πιστεύω πως η τυπική πορεία είναι πλέον αναχρονιστική, όταν βρισκόμαστε στον πολυεπίπεδο 21ο αιώνα.

Αντιμετωπίζουμε χρόνιες συστημικές παθογένειες που δεν λύνονται, επειδή σε μεγάλο βαθμό βολεύουν πολύ κόσμο. Οι πολίτες, όχι όλοι αλλά ένα μεγάλο ποσοστό, συναλλάσονται με το κράτος με προσωπικές ωφελιμιστικές προσδοκίες, άμεσα ή έμμεσα. Σ' αυτό βλέπω ένα τεράστιο χρόνιο πρόβλημα. Αν είχαμε ένα κράτος δικαίου, δεν θα είχε ξεκινήσει ή δεν θα είχε συνεχιστεί αυτή η σχέση των πολιτών με το κράτος. Αυτός ο φαύλος κύκλος πρέπει να κλείσει. Προσωπικά, δύο λύσεις μου έρχονται κατά νου:

Η πλειοψηφεία των ελλήνων πολιτών να αποκτήσει(;) συλλογική συνείδηση και ένα κοινό αίσθημα ευθύνης ωστε να απωθήσει εν τη γενέσει τους φαινόμενα διαφθοράς και προσωπικού ωφελιμισμού απένταντι στο κοινό όφελος. Απαιτεί μόρφωση και κριτική σκέψη. Αν θέλαμε να τα προάγουμε μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος θα αντιμετωπίζαμε πολλούς πρακτικούς κινδύνους (για να μην πω οτι είναι αδύνατον) και θα είχαμε έναν χρονικό ορίζοντα εμφάνισης των πρώτων σημαδιών δύο γενιές μπροστα, 60 χρόνια το λιγότερο.

Από την άλλη μπορούμε τώρα, με στιβαρή πολιτική βούληση, να αντιμετωπίσουμε τις πελατειακές σχέσεις των πολιτών με το διαφθαρμένο κράτος, να μειώσουμε αυτόν τον άχρηστο και παρηκμασμένο εδώ και δεκαετίες γίγαντα. Να πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω του και να συναλλασόμαστε ευθέως ως πολίτες. Να αναλάβουν οι πολίτες τις ατομικές τους ευθύνες. Η πολιτική μπορεί να αλλάξει την κατάσταση. Ενα συνεκτικό όραμα χρειαζόμαστε και υποστήριξη από έναν ελάχιστο αριθμό ατόμων.